Халаасны өрөө (аймшгийн өгүүллэг)

Энгийн юм бүхэн энгийн биш байдаг. Хэрэв та итгэхгүй байгаа бол
толинд өөрийнхөө нүдийг удаан хар.


Хэрэгцээ. Энэ бол хямд үнэтэй хөлсний өрөө. Оюутан зарлал уншина. Дийлэнх нь ижил утгатай зарлалууд…”Ганц бие хүнд өрөө хөлслүүлнэ” Төвөгтэй зүйл байсангүй. Оюутан гудамжны утаснаас хэдэн дугаар руу залгав. Зарим нь удтал дуудна. Заримд нь эзэн олдсон гэнэ. Хамгийн сүүлчийн найдвар нь ашгүй утсаа авлаа. Харилцуурын цаана хэн нэг нь хүндээр амьсгаадах сонсогдоно. Тэр ямар хүйсийн хүн болохыг дуу хоолойгоор нь тодорхойлох аргагүй. Юутай ч тэд товчхон ярилцаад яриа тохиров. “…р хорооллын…р тоот”. Маргааш нь хичээлийнхээ дараа оюутан хаягийн дагуу явж очлоо. Хөх өнгөтэй хуучны модон хаалга. Хонхгүй. Тогшиход хаалга чимээгүйхэн онгойв. Ядаад нугас нь ч чихарсангүй. Мөс шиг харцтай бяцхан охин шагайгаад цааш эргэв. “Ийм жаахан байж яаж ингэж хардаг байна аа?” Охины амнаас өөрт нь хандсан ямар нэг авиа гараагүй тул оюутан босго даван орлоо. Гэрт хэн ч байхгүй мэт нам гүм. “Хэвтрийн хөгшин л байгаа байх”. Энэ бодол үнэн бололтой. Гэрээс тийм гэхийн тэмдэггүй эвгүй, эхүүн үнэр ханхална. Тэрээр охины явж орсон өрөө рүү шагайхдаа давхийн цочив. Тэр өрөөнд дүүрэн хүн байлаа. Дунд насны эр, эм хоёр. Нэг өвгөн бас хоорондоо тун адилхан царайтай ойролцоо насны хоёр залуу. Тэгээд нөгөө охин. Бүгд яг адилхан харцаар оюутныг харна. Тэдний харц яг охиных шиг ажээ. Ямар нэгэн зүйл эхэлж хэлэх нь оюутны үүрэг байсан тул зарын дагуу явж байгаагаа даруухан тайлбарлав. Эзэгтэй нь олон таван үггүй суудал дээрээсээ босч түүнд орох өрөөг нь үзүүлэв. Гурван өрөө байрны хамгийн хойт талынх нь оюутанд оногджээ. Орж гарах бүртээ бүгдийг нь ажиглах боломжтой ч өөдөөс нь харсан нэг л өрөөний хаалга хаалттай байлаа. Өөрийнх нь өрөө ерөнхийдөө тийм ч олигтой биш. Хуучны төмөр пүрштэй ор. Цагтаа мебель байсан байж таарах гоёл нь халцарсан шаравтар ширээ, сандлын хамт. Гэхдээ яая гэхэв. Гол нь хямдхан шүү дээ.

Оройхон тэр шинэ гэртээ нүүж ирлээ. Үүрдэг цүнх. Дотор нь хэд гурван солих хувцас, ном дэвтэр, хэзээ ч дэрэн дороосоо салгадаггүй зургийн цомог. Шинэ амьдралынхаа хаалгыг тогшвол хэн ч тайлж өгсөнгүй. Хаалга өөрөө онгойх мэт нээгдэхэд оюутан гэртээ орлоо. Тэнд мөн л чимээ аниргүй. Хэн нэгэн гэрт байгаа гэдэгт бодол санаа нь дассан тул хонгилоор тайвуухан алхалсаар өрөөгөө зүглэв. Замдаа өнөөх өрөө рүү хяламхийхдээ дахиад л цочин, арайтай л огло харайсангүй. Тэнд өдрийнхөөс ч олон хүн цуглажээ. Өөд өөдөөсөө хараад хөшөө чулуу шиг таг чимээгүй сууж байгаа тэдгээр хүмүүс хэн нэгний араас гашуудацгааж байгаа гэдэгт тэр одоо итгэж эхэллээ. Хаанаас гэдэг нь мэдэгдэхгүй ч нэг эвгүй хурц үнэр түүнийг тавгүйтүүлж байв.

Оюутан анхны шөнийг тун ч тавгүй өнгөрөөлөө. Өнөөх эвгүй үнэрээс болоод ч тэр үү таагүй зүүд ээлжлэн орж ирнэ. Гэрт тийм олон хүн байгаа гэхэд ядаад хөлийн чимээ ч гарахгүй байгаатай эвлэрч чадахгүй байлаа. Хэд хоног өнгөрсөн боловч нам гүм байдал үргэлжилсээр л байв. Ядахад өөрийнх нь өрөөний өөдөөс харсан хаалга үргэлж хаалттай. Оюутан өөрөө ч мэдэлгүй ямар нэг зүйл хүлээж эхлэв. Нас барсан хүний 49 хоног дуусахыг, эсвэл гэрийн эзэгтэйн үглэж яншихыг, аяга халбага, сав суулга хангинахыг, өнөөх охины дэггүйтэхийг, сайхан хоол үнэртэхийг. Юу гэдгийг мэдэхгүй ч тэр өөрчлөлтийг хүсэж байлаа. Айлынхаа хүмүүстэй яриа өдөх гэсэн хэд хэдэн оролдлого нь бүтэлгүйтэв. “Шоколад өгье” хэмээн дуудсан авч охин түүн рүү хялам ч хийсэнгүй. Тэд хэзээ хоолоо идэж, усанд ордог нь тодорхойгүй. Орж гарах бүрт анх орж ирэхдээ харсан тэр л хүмүүс хөдөлгөөнгүй сууж харагдана. Өрөөсөн нүд нь шил шиг гөлийсөн өвгөн, хирдхийм хорон харцтай жаахан охин хоёртой л голдуухан хонгилд тааралдана. Харин бусдынх нь царай зүсийг тодорхойлж чадсангүй. Эзэгтэйн ямар царайтай байсныг эргэн санах гэж хичнээн ч хичээгээд санаанд нь юм орж ирдэггүй байлаа.

Хэд хоногийн дараа шөнө бүр таагүй зүүдний шалтгаан болоод байдаг өнөөх эвгүй үнэртэй тэмцэхээр шийдэв. Хэрэг болгож дэлгүүрээс тасалгааны агааржуулагч худалдан авлаа. Орой нь өрөөндөө үнэртнийг цацаад тав тухыг мэдрэнэ гэсэн итгэлээр орондоо оров. Харин шөнө нь энэ айлын нөгөө олон хүн бүгд орных нь хажууд багтаж ядан зогсоод түүний дээрээс өнгийн ширтэж байна гэж хар даран зүүдлээд цочин сэржээ. Харин өглөө нь өнөөх эвгүй үнэр өмнөхөөс ч илүү хурц үнэртэж байх шиг санагдав.

Нэг өдөр хичээлээсээ иртэл өрөөсөн нүд нь шил шиг гөлийсөн өвгөн өрөөнд нь сууж байх нь тэр. Унтахынхаа өмнө удтал ширтэж байгаад дэрэн доогуураа шургуулаад орхичихдог гэр бүлийнх нь зургууд өвгөний гарт байлаа. Хэдийгээр оюутанд эвгүй байсан ч тэр эелдэг зангаар “Энэ манай гэрийнхэн л дээ…” гэж арайхийн дуугарав. Юутай ч хэн нэг нь ингэж нэг юм өөрийг нь сонирхсонд тэр баярлажээ. Олны танил хүмүүстэй авахуулсан зургуудаараа оюутан ихэд бахархдаг байлаа. Харсан хүн бүр гайхан дуу алддаг тэр зургууд түүнийг цөөнгүй удаа хамгийн сонирхолтой хүн болгосон юм. Гэнэт тэднийгээ өвгөнд үзүүлэх санаа төрлөө. Тэгээд ширээ рүү очив. “Та энийг хар даа”. Цүнхнээсээ зургаа аваад эргэтэл өвгөн алга болчихсон байв. Өрөөний хаалга хаалттай. Хэн нэг нь сая энд байсан гэх ямар ч шинж тэмдэг алга. Дэрнийх нь доороос саяхан тэр өвгөний гарт байсан зургуудын булан цухуйна. Оюутан ухасхийн зургуудаа гаргаж ирснээ “Бурхан минь” хэмээн дуу алдав. Зурагнууд бүгд нэг нүдтэй болсон байлаа. Бүгдийнх нь нэг нүдийг хар бэхээр будчихсаныг харахад дотор эвгүйцэм. Тэр уурлаад өрөөнөөсөө ухасхийн гараад өвгөний өрөөний үүдэн дээр ирэв. Харин өвгөн өнөөх байнга суудаг өрөөндөө байсангүй. Ард нь хуучирсэн нугас аяархан чихрах дуулдахад эргэж харвал өнөөх хэзээ ч онгойдоггүй хаалга бяцхан завсар гарган хаагдсан байв. Оюутан өвгөнийг мэдрэлийн өвчтэй хүн гэдэгт итгээд өрөөндөө орлоо.
Маргааш нь нөгөөдөр нь, сарын дараа, дахиад бас хэдэн сарын дараа юу ч өөрчлөгдсөнгүй. Урьдын адил тэр гэрийн хүмүүс сүүдэр мэт чимээгүйхэн амьдарсаар л байлаа. Сүүлдээ оюутан тэдний энэ хэвшилд өөрөө ч дасаж тэднээс үг өдөх гэж мэрийхээ болив. Хааяахан найз нараа дагуулан ирж жаал зугаа юм ярих гэхэд бүгд л тэр айлын эвгүй нам гүм байдалд дарагдан шивэр авир хийсээр яаран явцгаана. Ингээд хичээл ч дуусаж, оюутан ойрхон хөдөө байдаг хамаатныдаа амрахаар явах бэлтгэлээ хийж эхлэв. Хаврын үдэш гудамжаар жаал сэлгүүцэж аваад харьж унтахаар хөлснийхөө байр руу явлаа. Түлхүүрээр хаалга сэмхэн онгойлгоод орвол гадаах үдшийн бүрэнхий гэрт ноёрхож, өрөөнүүд бүдэг бадагхан сүүмийх аж. Оюутан гутлаа тайлаад өрөө рүүгээ орохоор явахдаа гэнэт зогтусав. Нурууных нь үс босох шиг жихүүдэс хүрэхэд өрөөнийхөө үүдэн дээр хадуулсан мэт зогсоод алгуурхан эргэж харлаа. Өнөөх хэзээ ч онгойдоггүй хаалга цэлийтэл нээгдсэн байх бөгөөд үдшийн бүрэнхийд тэр өрөөний ханын тавиур дээр асаасан зулнууд өрөөг хүйтэн шаргал өнгөөр гэрэлтүүлэх аж. Цэнхэр хадаг нөмөргөсөн жаазтай зураг барагцаагаар зургаан ширхэг байх агаад бүгд л түүний танидаг харцаар өөдөөс нь цоргитол ширтэж байлаа. Харин гэрт хэн ч байсангүй.

Нэг л мэдэхэд оюутан гудамжинд гүйн гарсан байв. Хэрхэн яаж гарснаа ч анзаарсангүй. Амьдардаг байрных нь гурван цонхны араас хэн нэг нь нууцаар салахгүй ширтээд байх шиг хүйтэн айдаст хөөгдсөөр тэр цааш хурдлан гүйлээ. 14 хоногийн дараа оюутан хамаг айдсаа арайхийн дараад ангийнхаа дөрвөн залууг дагуулан юм хумаа авахаар өнөөх байрандаа эргэн ирлээ. Дугаар байрны дугаар тоот. Гэвч тэр үүдэн дээрээ очингуутаа дахиад л хөшчихөв. Найз нар “Яав ийв, тогшооч дээ” гэхэд тэр балмагдан шаналснаас болоод цонхийн цайсан нүүрэндээ гайхаш тодруулан эргэж харснаа “Энэ хаалга биш байна” гэлээ. Өнөөх хөх өнгөтэй хуучны модон хаалганы оронд илгэн хүрэн өнгөтэй бүргэд хаалга өмнө нь дүнхийнэ. Бүхэл бүтэн таван сарын турш орж гарсан хаалгаа тэр андуурна гэж байхгүй тул найз нарынхаа шахалтаар хонхыг дарлаа…

Тэр өдрөөс хойш оюутанд ухаан солиорлын шинж тэмдэг илэрсэн тул ангийнх нь нөхөд аргагүй Сэтгэц заслын эмнэлэгт хэвтүүлж хяналтанд байлгахаар болсон юм. Харин оюутан “Дугаар байрны дугаар тоот, мөн дөө” гэсэн улигт үгээ давтсаар л байлаа. “Та нар юугаа яриад байгаа юм бэ? Манайх энд таван жил болж байна. Юуны чинь жаазтай зураг, зул, хадаг. Юун хөлсний өрөө? Манайх тэгж хүнд өрөөгөө хөлслүүлээд байдаг ч айл биш” гэсэн ааштай тарган авгайн ундууцал түүний эрүүл ухаантай байхдаа сонссон хамгийн сүүлчийн үг нь байсан гэдэг.

Х.Болор-Эрдэнэ